Światowy dzień bez tytoniu

Przestrzeganie przed skutkami nałogu wymaga nieustającego mówienia, przypominania, pokazywania, udowadniania, przemawiania do emocji, apelowania do rozumu, straszenia wreszcie… Właśnie na zasadzie, że „ kropla drąży kamień nie siłą, lecz ciągłym padaniem”.

Ostatni dzień maja, od lat obchodzony jako Światowy Dzień Bez Tytoniu, jest niewątpliwe i okazją, i koniecznością, aby mówić o bezsensowności palenia. Z pełną świadomością faktu, że przekonywanie nałogowego palacza (a raczej informowanie go), iż z każdym wypalonym papierosem jego życie będzie o pół godziny krótsze (a takie są najnowsze naukowe dane), jest przeważnie… stratą czasu. Dlatego tym razem krótko, z konkretami.

Nikotyna jest neurotoksyną, przewyższającą toksycznością wiele nielegalnych narkotyków.^. Jest  substancją silnie uzależniająca, w podobnym stopniu co narkotyki i alkohol. Uzależnienie ma charakter psychogenny i farmakogenny, jak przy heroinie i kokainie (niektórzy badacze twierdzą, że łatwiej „rzucić” kokainę niż papierosy!) Działa na organizm wielorako, m.in. blokuje działanie kilkudziesięciu różnego rodzaju enzymów. W małych dawkach i już po upływie ok. 7 sekund działa stymulująco, powodując m.in. zanik bólu, głodu, wzrost tętna. Działa w sposób porównywalny do amfetaminy, m.in. wskutek uwolnienia trzech (z ponad 20) neuroprzekaźników: noradrenaliny oraz (poprawiających samopoczucie) serotoniny i dopaminy (zwanej także „hormonem szczęścia”).  

Warto, aby palacze wiedzieli (pamiętali), że rakotwórcze składniki papierosowego dymu znajdują się nie tylko w strumieniu głównym (wdychanym przez palacza), ale także w strumieniu bocznym, tym, unoszącym się z żarzącego się papierosa (wdycha go bierny  palacz). W głównym znajduje się ponad 60 substancji rakotwórczych, m.in. benzopiren, nitrozoaminy, acetoaldehyd, tlenek azotu, tlenek węgla, izotopy pierwiastków promieniotwórczych. W strumieniu bocznym  stwierdzono aż 35 razy więcej dwutlenku węgla i 4 razy więcej nikotyny niż w dymie wdychany przez aktywnych palaczy!

Niezależnie od płci, wieku, predyspozycji genetycznych palenie papierosów warto rzucić, ale jeszcze lepiej w ogóle nie zaczynać. No i mieć na uwadze to, że żadne chwilowe „korzyści” z zaciągnięcia się papierosowym dymem nie równoważą ryzyka, związanego z nałogowym paleniem. O czym przypominamy z okazji Światowego Dnia Bez Tytoniu, obchodzonego od lat w dniu 31 maja…

DOC31 maja- Światowy Dzień bez Tytoniu.doc (227,50KB)

31 maja - Światowy Dzień Bez Tytoniu

Nie! dla reklamy, promocji i sponsorowania tytoniu

Każdego roku w dniu 31 maja na całym świecie jest obchodzony Światowy Dzień Bez Tytoniu. W Polsce dzień ten wpisany jest do kalendarza ważnych wydarzeń zdrowotnych od 1989r. Światowy Dzień Bez Tytoniu poświęcony jest skutkom zdrowotnym i społeczno-ekonomicznym palenia tytoniu, najważniejszego pojedynczego czynnika zagrożenia zdrowia i przedwczesnej umieralności na całym świecie, także w Polsce. Na świecie z powodu palenia lub używania tytoniu w innej formie co roku umiera prawie 6 milionów ludzi, w Unii Europejskiej 650 tys., w Polsce prawie 70 tys. W Polsce to 14 razy więcej niż ginie w wypadkach samochodowych!

W 2013 r. tematem Światowego Dnia Bez Tytoniu jest zakaz reklamy, promocji i sponsorowania tytoniu, ważne narzędzie w ochronie dzieci i młodzieży przed rozpoczynaniem palenia tytoniu. Mimo, że wprowadzenie kompleksowego zakazu reklamy, promocji i sponsorowania tytoniu jest jednym z najważniejszych wymogówRamowej Konwencji o Ograniczeniu Używania Tytoniu Światowej Organizacji Zdrowia (artykuł 13), ratyfikowanej przez 162 państwa na całym świecie (przez Polską w 2006 r.), to jedynie 6% krajów wprowadziło taką regulację prawną.

Polska była jednym z pierwszych krajów na świecie, w którym mimo wielkiego sprzeciwu przemysłu tytoniowego Sejm zdecydowaną większością głosów przyjął zakaz reklamy, promocji i sponsorowania tytoniu. Stało się to w 1999 r., jeszcze przed opracowaniem Ramowej Konwencji o Ograniczeniu Używania Tytoniu. W Ustawie o ochronie zdrowia przed następstwami używania tytoniu i wyrobów tytoniowych z 9 listopada 1995 r. i jej nowelizacjach w kolejnych latach zabroniono (artykuł 8) reklamowania i promocji wyrobów tytoniowych w telewizji, radiu, kinach, zakładach opieki zdrowotnej, szkołach i placówkach oświatowo-wychowawczych, w prasie, na terenie obiektów sportowo-rekreacyjnych i innych miejscach publicznych, na plakatach, w środkach usług informatycznych. Zabroniono także sponsorowania przez firmy tytoniowe działalności sportowej, kulturalnej, oświatowej, zdrowotnej i społeczno-politycznej. Nowelizacje ustawy wprowadziły również zakaz reklamowania i promocji rekwizytów tytoniowych i produktów imitujących wyroby lub rekwizyty tytoniowe oraz symboli związanych z używaniem tytoniu, a od 2010 r. także zakaz eksponowania w punktach sprzedaży przedmiotów imitujących opakowania wyrobów tytoniowych.

Wprowadzenie zakazu reklamy, promocji i sponsorowania tytoniu w Polsce miało wymierne korzyści zdrowotne i społeczne. Badania Global Youth Tobacco Survey (GYTS) pokazują, że odsetek 13-15-letnich dzieci, którym w ramach promocji oferowano bezpłatną próbkę papierosów spadł w Polsce z 46% w 1999 r. do 20% w 2009 r.[1] Po wprowadzeniu zakazu reklamy i promocji tytoniu spadła także częstość palenia przez dzieci w Polsce, np. u 15-16-letnich chłopców z 32% w 1998 r. do 23% w 2010, a u dziewcząt w tym wieku z 28% do 19%.[2]

Wyniki ww. badań nie oznaczają, że reklama, promocja i sponsorowanie tytoniu zniknęło w polskiej przestrzeni publicznej. Wciąż zdarza się, że obowiązujący w Polsce zakaz reklamy jest nieprzestrzegany. Badania Global Adult Tobacco Survey (GATS) wskazują, że z jakąkolwiek formą reklamy lub promocji papierosów styka się wciąż co czwarty Polak, w tym 37% Polaków w wieku 15-30 lat[3]. Wielkim problemem pozostaje wykorzystywanie różnych form kryptoreklamy w punktach sprzedaży, promocji wyrobów tytoniowych w Internecie, a także zamieszczanie logo lub marki producentów na produktach innych branż, np. na wyrobach odzieżowych. Na koniec, zarówno konsumenci wyrobów tytoniowych, jak i niepalący są wciąż narażeni na postrzeganie symboli i przekazów marketingowych na opakowaniach wyrobów tytoniowych, a w ostatnich latach także na reklamę i promocję tzw. e-papierosów.

Dlatego konieczne jest:

1/ bardziej skuteczne kontrolowanie przestrzegania obowiązujących przepisów prawnych zarówno przez instytucje państwowe (np. Urząd Ochrony Konkurencji i Konsumentów, policja, straż miejska), jak i organizacje obywatelskie,

2/ wyeliminowanie istniejących luk prawnych, np. poprzez wprowadzenie zakazu prezentowania i umieszczania wyrobów tytoniowych w widocznych miejscach w punktach sprzedaży, umieszczania symboli i marek tytoniowych na innych produktach rynkowych, a także wprowadzenie ujednoliconych opakowań tytoniowych (w jednym kolorze, bez logotypów tytoniowych, z co najmniej 75% ostrzeżeniami zdrowotnymi na obu największych stronach opakowania),

3/ zorganizowanie kampanii edukacyjnych i medialnych, mających na celu uświadomienie społeczeństwu polskiemu, a przede wszystkim dzieciom i młodzieży, w jaki sposób przemysł tytoniowy wpływa na ich postawy i zachowania zdrowotne.

Niektóre z proponowanych tu zmian zostały już wprowadzone w niektórych krajach świata (np. w Australii, Islandii, Kanadzie), są też przedmiotem dyskusji nad proponowaną przez Komisję Europejską Dyrektywą dotyczącą wyrobów tytoniowych. Tegoroczny Światowy Dzień Bez Tytoniu jest więc dobrą okazją do rozpoczęcia publicznej debaty na ten temat także w Polsce, debaty, której wynikiem ma być istotna zmiana polityki zdrowotnej państwa, a w następstwie poprawa zdrowia jego obywateli, przede wszystkim dzieci i młodzieży. 

Prof. dr hab. n. med. Witold Zatoński i Krzysztof Przewoźniak